Blog

Het gat tussen naar school willen en niet durven

Waarom het voor zeer getalenteerde drop-outs onoverbrugbaar kan lijken om de weg naar school terug te vinden... Een blog van Albert Kaput (Slim Begeleiden).
Profielfoto van Albert Kaput
(onbekend)
3 april 2015 | 4 minuten lezen

“Het gat tussen naar school willen en niet durven is te groot om het te proberen”

Een aantal zeer getalenteerde jongens (12 - 13 jaar) in mijn praktijk spreekt uit dat zij eigenlijk best naar school willen. Tegelijkertijd willen zij dat niet, omdat ze niet durven. Zoals eentje zegt: “Het gat tussen willen en niet durven, is nog te groot om het te proberen.”

Waar komt die angst vandaan, wat missen deze jongens op school en wat missen zij bij zichzelf om zich op school veilig te voelen?

Voorafgaand aan deze uitspraken hebben de jongens een traject achter de rug, waarbij we samen op zoek gingen naar zingeving in hun leven. Daarvoor is het belangrijk dat ze inzicht hebben in hun leer- en denkvoorkeuren en zich bewust worden van hun kwaliteiten en uitdagingen. Ook het inzicht in de kansen en belemmeringen die zij ervaren in hun omgeving, speelt hierbij een belangrijke rol. We verkennen in hoeverre er tegemoet gekomen wordt aan de psychologische basisbehoeften (autonomie, competentie en relatie) die het mogelijk maken zich veilig te voelen in hun omgeving, thuis en op school. Met name in die basisbehoeften, bekend van de self determination theory (Ryan en Deci, 2000), ervaren zij in meerdere opzichten een groot tekort. Van hieruit is te verklaren waarom zij de weg naar school niet opnieuw durven in te slaan.

In het begin van het traject vertelden de jongens dat ze niet gemotiveerd zijn voor schoolwerk en moeite hebben met het volgen van lessen waarin ze geen interesse hebben of die te traag worden gegeven. Dat is ook wat ik hoor van docenten/begeleiders op school: “Hoe krijgen we deze jongetjes weer gemotiveerd voor school?”

In de gesprekken hierover gaven de jongens aan dat zij naar hun mening al sinds vroeg in de basisschool niet serieus zijn genomen. Ze werden niet gezien in wat ze konden en wilden. Uiteindelijk hebben ze de moed opgegeven om dat ooit nog eens te bereiken. Hoewel ik dat kon begrijpen, leek het mij toch niet de enige oorzaak van hun schooluitval. Ik kon de relatie met niet naar school durven nog niet leggen. Op zoek naar een verklaring kwam ik op YouTube een filmpje tegen over motivatie. Hierin wordt op een eenvoudige manier uitgelegd hoe motivatie werkt: RSA Animate - Drive: The surprising truth about what motivates us.

 

Ik heb dit filmpje met de jongens bekeken en besproken. We ontdekten overeenkomsten tussen wat nodig is om gemotiveerd te kunnen zijn voor werk en hoe duurzaam motiveren volgens de Self determination theory mogelijk is o.b.v. de psychologische basisbehoeften van leerlingen. Als aan de drie basisbehoeften is voldaan, wordt het mogelijk om vanuit eigenheid in een veilige omgeving te kunnen werken (en leren).

 

  • Autonomie staat voor eigenheid in kunnen brengen, onafhankelijk kunnen (mogen) beslissen. Elke vorm van externe beloning vermindert de autonomie ervaring. Op school is weinig ruimte voor de autonomie van deze jongens. De noodzaak om te presteren, leidt tot een strak programma, waarin het voortdurend moeten scoren (de beloning) grote druk oplevert. Voor de jongens, die zichzelf ook nog eens als perfectionistisch zien, is dat een schier onhaalbare zaak. Het niet kunnen voldoen aan de hoeveelheid opdrachten, met als gevolg dat het huiswerk niet af kwam, leidde tot schaamte en angst voor imagoschade. Ze ervoeren een klimaat van "geen fouten mogen maken" i.p.v. "leren van je fouten".
  • Competentie staat voor je capabel voelen. Voor hoog getalenteerde leerlingen betekent dat vaak meesterschap kunnen ervaren. Constructieve feedback en feedforward versterkt het gevoel van competent voelen. Deze jongens voelden zich niet competent, doordat ze niet over de vaardigheden beschikten om het werk naar de juiste waarde te schatten. Dit betekende namelijk dat ze hun eigen talenten terug moesten brengen tot een eenvoudige weergave van waartoe ze werkelijk in staat waren. Consequent schatten ze vraagstukken complexer in dan van hen gevraagd werd. Ze begrepen niet wat de zin was van herhalen en reproduceren zonder te begrijpen en te verbinden. Daarnaast werd hun "cognitief vertrouwen" aangetast, doordat ze niet meer de slimste van de klas bleken te zijn en het leren niet vanzelf ging.
  • Relatie staat voor verbinding aan gaan met anderen, je verbonden voelen. Dit is pas mogelijk wanneer er sprake is van zingevende verbinding en erkenning van de wederzijdse eigenheid. Er waren een paar docenten (1 à 2) die aandacht hadden voor hun vragen en die hen konden bereiken. Zij waren in staat een relatie aan te gaan met deze leerlingen. Voor hen was dit een belangrijke reden om toch nog naar school te blijven gaan.

Na dit met hen besproken te hebben, werd mij pas goed duidelijk hoe diep hun gevoelens van zinloosheid en eenzaamheid zaten. Ik begreep hun “angst” beter en ook hun gevoelens van machteloosheid, nutteloosheid en depressie. Op 12/13- jarige leeftijd een burn-out hebben is heftig...

Zij wilden best naar school om verder te komen in hun leven. Voor de één was de sociale omgeving belangrijk. Deze jongen wilde met zijn vrienden optrekken zonder schaamte van het falen te ervaren. Voor de ander, die gepest werd op school, was de oude school echter geen optie meer. Met een beter begrip van zichzelf en meer inzicht in het fenomeen pesten kon een nieuwe sociale omgeving in dit geval uitkomst bieden.

Er werd voor beiden een docent/begeleider gevonden, die door anders te kijken en niet te oordelen, het vertrouwen van deze jongens terug kon krijgen. Met een aangepast programma ontstond er de benodigde ruimte waarmee docenten hen beter leerden begrijpen. Zo konden ze samen het naar school komen weer oppakken.

In de beide thuissituaties werd ook aandacht besteed aan de psychologische basisbehoeften, want die zijn niet alleen op school relevant. De ouders hebben meer inzicht gekregen in wat thuis belangrijk is om pubers op passende wijze te ondersteunen bij de verantwoordelijkheden die bij hen horen. De woorden “loslaten” en “verbinden” stonden daarin centraal.

Beide jongens zullen ook in de toekomst tegen belemmeringen aanlopen, dat hoort nu eenmaal bij het leven. Nu hebben zij meer inzicht in wat dat betekent en hoe ze daar mee om kunnen gaan zonder af te haken. Daarnaast zijn de scholen een ervaring rijker en hebben zij, dankzij hun open staan voor “anders kijken naar getalenteerde jongeren”, twee zeer talentvolle jongens behoed voor totale drop-out.

Profielfoto van Marita van den Hout
7 april 2015
Profielfoto van Marita van den Hout
7 april 2015

Dank je wel Albert voor het delen,

groetjes
Marita

Profielfoto van Jan van Nuland
7 april 2015
Profielfoto van Jan van Nuland
7 april 2015

Verduidelijkend verhaal, bedankt, Albert!

Profielfoto van Katja van Dalen
2 april 2019
Profielfoto van Katja van Dalen
2 april 2019

Dank Albert, fijn dat je dit zo verwoord hebt. 

Profielfoto van Anja de Groot
3 april 2019
Profielfoto van Anja de Groot
3 april 2019

Hartelijk dank voor het delen, een waardevol inkijkje in de praktijk.